“የሺንጋ ቃያ” (ጉራጊኛ)

በሣህለሥላሴ ብርሃነማርያም

.

[በደራሲው መልካም ፈቃድ ለአንድምታ የቀረበ]

.

፩

ሺንጋ ጨነዊም

ድየ አዉዛወዘም። በኸራር ምጀቻ የጠረቅ ዌራ እሳት ጥርጥር ይብር። ያዶተኹና ጡ የዘገዶ ቅሲ መገራ በጋድር ቈመቦም እምቤ ይብሮ። የሬ ዜማንቸ ዮጆ ኧሬአታ ደነገም ያቸን ዀረንም የኸሬ ኧሬ በረቌ ቧ ቲብሮ በቤት በቾኔዬ ቸነም እንዝር ይደርግ … (ድርሰቱን በአማርኛ ለማንበብ)

ማተቤት የገፓት ቃዋ ቶሬ በድየ ጀበን ትታጣጣ ኬርወጌ ገገኽ^ይታ አንሳረና የኸሬ በምጃቼ ተገተረችም እሳት ይም^ወቅና። ንቃር የጥቅ^ያጠችም የኸሬ በኳ በረገ ትጨንቴ ቧርም ይቍሬ። የቤት አበኽ^ይታ ባላ በቃቅት በጂፐ ቾናም የቤት ቈመተታ ብ^ወቅብ^ወቅ ያሜ “እንቁስ መነም በቾኔ” የቤት እመና ኧርች ትጨንቴ ገረድ ባረም ያትያን ቃር ይመስር።

ቀሪ በኰሺኧጋ ዮጃሬ ወረጀ ቲቸኖ ባላ ቈመተታ ኦናም ትማባዀ በከብሳሳ ሸፋነረም በከነ ዳንጋታ ሰንጠም ይትቅ^የፐኖኤ ወጣም። ጓድ ኧራም ተትማባዀ ውጨቶ ባንትቅ^የፕ^ወሪ ገፓት ገፓት ቴበራም የዋረ ቃር ኸማ የጀግጀግት ይፈካ። አመረታ ይቴንሸ ቧርም እንዝርመታ ባንጭዬ ወፍካ አንች ባረም። ኧዃም ጎነ ዠፐረም ውርግ ቲብር ባላ ጓድ ባረም ጠናንም። ጓድ ያባታ ቃር ቢሰማ የትምባዀ የኸረ ኸማ ኻረም ተዠፐረም። ኧሬ ቤት በትዠፐሮ አንቅ^የ ማተቤት በመደር መደረዅና ወሰደችም አገደችኖም። በኽማንቅ^የ ታጣጣን የረፐረ ጀበን ጎንዝየ ጎንዘችም ብሳት ኦናችንም።

ባላ ሱሌኧታ ኦጣም ቡሉኮኧታ ተኽተረም በቃቀት ገፍ ባረም። እርስየ ገረደታ ተሬዛ ትትሮጥ ቸነችም በሜየቴ ቾናችም። አባኽ^ይታ “እንዴ ብርስየ ኧጃኽ^ይ ግ^የሸታ ሟሸን” ባረናም። ኽ^ይትም ያባኽ^ይታ ዳንጋታ ሳም^ወችንምታ በግ^የሸታ የረፐረ ቡሉኮ ወስጥ ዠፕ^ወረችንምታ ግ^የሸታ ሟሶት ቀነሰችም።

ኬርወጌ መጥ ቀነሰናም የኸረ በተገተረችም መደር አንኸ ትብር። የተሬዛ የጨነችና ግዝየ መጥ ጀንጅር ቃር አጀገረናም የረፕሬ ተኻንቅ^የ እግዘር ትከ ኢያቤ ባረችም ተሜናችም ባነ። የርች ወርድየ አነፐረኔ ጭን ተመኛተኽ^ይታ ውረሙ ባረም ያመረና ሰብ አነፐረ።

አዶተኽ^ይታ አንኽ ትትብር ሜራ ማተቤት ዋት ዋት ባረችም “አዲ እያ ንትቅ^የም” ባረችም ትትሰተብ። በኽ በቾናሰብ ኽ^ይት ባንኸሬ የጨነ እሸታ አነፐረ። የመጥ ቡሼነትመታ ጀፐረችም ትኽ^ይን ተኸ ታነ ሰብ እንም ኽ^ይትንያ።

ማተቤት ዋት ዋት ትትብርም ታነች ቃዋ ይወጣወ ወቅት ይብግ^የታ ይውሪ ዮነዀ ኧርች በዄት ሳምተታ የባሌ ዮክ^የር ቸነም።

“ወኼ ዋሪም?” ባረም ቲገባ ባላ ተትገተረወ መደር አንገት ነሳም አዠንምታ፣

“ይብግ^የታንኸዌ በዝ ግብት ኤ ፈካኸም ባነ ኤንማኸ ኢያዥከ?” ቧረንም።

ኢብግ^የታ መልስ ይውኔ ቴቅየም ባላ ደፐረወም ተሳረንም፣

“ዛ ምሽራኸ በረቀጠችናኸም ዋረችም ዌ ቸነችንኸም?”

ኢብግ^የታ የዴንግ^ያም ሰብ ኸማ ቲቅመጭም፣

“ኧኳ ቸነችም” ቧረንም።

ባላ ዠፐረም፣

“ኧኳውክ^የር የቸነኸሽ ተኸ የቸኖ? ቤት ይቅየንኸ ሰብ ነከብኸም?” ቧረንም።

ባላ ቲብግ^የታ ቲትጮዶም ታነቦ ቃዋ ወጣም። ማተቤት ቼፋት ሸችም አቸነችም ጀበን ሰቼ ኦጣችንም። ሲን አጠበችም በሲን ኧጨ ኦናችኖም። ኽም ግዝየ አትሼወ የኻ ቤት ዋጋ በቃጬት አገፓም አነበኖም። ኤወዅና አበኖም ታነ የቃዋ ቸነም ገፓም።

ሰብ ተደመደም ቃዋ ቲትቃዊ ኬርወጌ አትቃር አትዝረኸ። “ቃዋ ኤብ የድጉፕ^ወም ያውኸ” ቢዉርያም ኤፐችም።

ኻ ጋም^ወ እርስወት ተሬዛ ዝረክ^የችም፣

“ሲን የሰራኸር ባነሜ ቃዋ የምር ዀነንም?”

ማተቤት ጦቅነት ባሪቅ፣

“ኼት ቴያሜ ቃዋ ያኽ^ይይውክ^የቴ” ባረችም አጥራቀረችናም።

ባላ ጭን ሰማናምታ የኹት ያዊ የረፐረ ቃዋ ጀም^ወጐረምታ፣

“የኽ^ይ ይዬ ኹታ” ባረናም።

ትሬዛ ሳረናም ሙሽርቅ ባረችምታ ያባኽ^ይታ ቃዋ ተቅ^የፕ^ወረችንም።

ተቃውም ቲጀፕ^ወሪ ኬርወጌ ግ^የሸ ይጠብጠማዬ “የቃያ እሽታ ጥረኒ” ባረችም። ኻ ጋም^ወ ዛ ሜራ ማተቤት ትትሰተብ ትትሰተብ ጎንዝየኽ^ይታ ከፈረችም ጀበን ደራር ወሰደችንም። ቼፋት ተሲንም መደር መደረዂና ዠፐረችኖም።

ባላም ምሽትታ መጥ የጠበጠና ኸማ ባትርጋገጠ እንቅ^የ “በኻ ቤት ገፍ ኧብርቴ መደር ጨጭኒ” ባረም። ኢብግ^የታ ጉማታ ጠበጠም የረን ወኸት እሽታ ይጠሬ ቲከራ አትሼወማ ጨዀታ ጠበጠም የተት ቃየ አሽታ ይጠሬ ወንደም።

ሰስትራ ቦነኼ የተዝኻር ኧራም አንጪም ባነ። ተኽ የቸነ ደም የሸታና ጐንቸ ሸርሽር ባሮም። ማተቤት እንጪም ኧጀኽ^ይታ ኻ ቤት ትገቤ ሰነፈችምታ ወኼ ተበቸ ባጋተኽ^ይታ ኦናችወም ያባኽታ መደር ትጭየጬ ኻ ቤት ገፓችም።

ዝም ተዝም የቃያ እሽታ ኬርወጌ መጥ የጠበጠና ኸማ ቢዩጅየማ ዋትዋት ባረማም ተረሰማም። ኽ ክረ ድየ ኤን ቦኴ ኤትየ ጠነማ የረፐሬ ናሰኸነማ ክፈያ ጠበጠማም ናሰኽነማ ጦት አተከሰማም ቲድራከተማ ቸነማም። የቃያ እሽታ ቲቸነማም ባላ አርስወት ገረደታ ክረታም አፈር ያግዘግዝ የረፐሬ ኰቤኧታ ነቀጠም ኻ ቤተታ ገፓም። አትሼወ ቲብግ^የታ ተቃያ እሽታ ኧግር በቸነቦ አንቅ^የ የባላኧጥዋ ይኸረውዬ ተኹት ኻ ቤት ገፓም ቾኖም።

ግዝየ ዘፍ^ዊተም^ወ ቲኸር አፈር ተሰሜ ጭጭ ባረም። ኧሬ ቧ ይብር ቃር ኤነ ፌቅ እማር ይረቊ ቃር ዳር ኤነ። የኵታራ ዌም የግየ ቃር ዳር ኤትሰማ። በቤት ደን በቾኔዬ ጭን እንፋስ ቲረፍስ ቸነም እንዝር ይደርግ።

ኬርወጌ መጥ አቸም ቲብስባ አታት ግዝየ ኧከስችም ኧከስችም “እዮ” ባረችም ትቶን ቀሪ ቀሪ ይትሰማ። እዮ በባረችም ቍጥር ተኽ^ይት ያነማ እሽታ ቃረኽነማ ከፍ አመነማም “ማርያም ኤቸዅ” ይብረማ።

ባላ የምሽተታ ኦያት በሰማ ቍጥር ኽ^ይን ይጠውጥን። በኸረም ጭን የምስም ኸማ ኤኽ^ይርፕ^ወ ኸማ እንጐድ ጮዳ ይትጮድ። ኧከሰም ኧከሰም በሜየቴ የትገተረች እርስየ ገረደታ ደንጋኽ^ይታ በፍ^ወረጀታ ይሟሽና።

ቲትቍሬም ታነዊ በረቌ ጐንቸ አዝማመረም ነቈም። ዝካቲረቍ በቃያ የጮረን ሰብ በረፐረ ይሞቴ ቧርም ይሰርፍ^ዊ። ኬርወጌ መጥ ያጀገረናሜ በቤት እሽታ ተገመያ ንቃር አትጣነቀም።

ኻ ጋም^ወ አትሼወ ቦጣ ኸማ “ጐንቾ የገጋኸ ብኽ^ይ” ቧረንም። ኢብግ^የታም ቦጣ ኸማ “አሚን የገገታ የብኽ^ይ” ባረም።

ባላ ጭን ካቶሊክ የረፐሬ በዝካ ዘንጋ ቤያምር። አትሼወ ቲብግ^የታ ቲያትሳትቦ ሰማኖምታ “ዛቈርኹም” ባረኖም። በኽ^ይነቴ ጭን የጔታ ዘንጋ ባንኸሬ ኹትም ቲያጣንት አንቸን።

ድየ ኵታራ ቲኸር እሽታ በረፐረማፕ^ወ ቤት ጫዉጫው ይውሪ ቃር ተሰማም። ማተቤት ዛ ተበቸኽ^ይታ ባጋተኽ^ይታ ኦናችወም ትትሮጥ ቲያንሰኸስኽና ያባኽ^ይቴ ገፓችም።

አባኽ^ይታ የቤት እመታ አሽ ቃር ኸረችም ባረም ጠነቈንም ተሳረናም፣

“ገረ ምር ወሬ አቸነኽ^ይም?”

ኽ^ይትም ቦጣች ኸማ ቧረችንም፣

“አባ አዶተና ተነፈችም”

“ኢግዜር አንድ ኧግባኸ” ባላ ባረም እንፏተታ ዮናፍ^ወ ኽማ ቦጣ አንቅ^የ ደፐረወም ተሳረናም፣

“ኧርቹ ገረድ?”

“አባ የኸረ ቃርሽ አንኻርኹ” ማተቤት ባረችም።

ዛም ትትሮጥ ትትሰሬ ትትገባ ቤማ አምር ጀከመናም ዮጠቀችም የትረሳች ኽማ ታትኽ^ይር ጭን ትከ የኸረ ቃር ተሳረችም ዛም ቲያንስኽስኽና ተዠፐረችምታ፣

“አባ የርች ወርድየ ጨነኸም” ቧረችንም።

ባላ ዄተነ፣

“ኢግዘር አንድ ኧግባኸ” ባረም።

አትሼወ ቲብግ^የታ ማተቤት ትትውራታ አዘቦም ክ^ይስ ክ^ይስ ባሮም ቲደቆ የተሬዛ ቦሬት ነሰቦያም ኻ ጋም^ወ ባላ ገረደታ ክረታም ኸራረታ ገፓም።

በኽ የረፐረ ገመያ ትሽታም ጭን ደረም ቤት ቤተታ ተብራጨም ቦሬተታ ፈካም።

በመረጋ ቅረረ ብዘ ሰብ ጭን ይደሬ ቸነም። ዝምወትም፣ የኬርወጌ ንቅ አበጐዳ፣ ተማሪ ኧርቸኽ^ይታ ደገሙ አኽ^የተረችም። ታጣጥ ቸነችም።

ቤት ብትገባም፣

“ንትረባ ብ^ወርቀጭ ንበር ድቢፕ^ወም ኧርች ጠን” ባረችም ኬርወጌ የትገተረችወ መደር ወረችም ሳመችናም።

ኧርችመኽ^ይታ የኽ^ይት ኸማ ቴትሰተብም የኬርዋኬ ወረም ሳመናም። ኬርወጌ አበጐዳኽ^ይታ ብትችን ኽ^ይነኽ^ይታ ሳረናም ተፍተተረችም ተድገተረችም መደር ተረሳችም ዘንግር ተሻመኸችም ቾናችምታ የዝምወት በም^ወተ ቃረኽ^ይታ ተሳረችናም።

“ዝሞ የጨነኹ ኽማ ሟን አደናኽ^ይም? ዌ አቸም የኳ ወሬ ትምትሽ ያር?”

“ያገድኽ^ይን እያሽ የትቅ^ያጥኽ^ይ ኸማ ኻርኹም አዥኼ ትንቸን የጨነኽ^ይ ኸማ በረን ቤት ሰማኹም። ወሬ የዚፍቴ አጣጥሽ አንሰና።”

“በኸረም የጋት ኤነም ኽማ ወጣኽ^ይምሽ። ያኽ^ይ ባንባኽ^ይ የዝ የጨንቅራ ትካኽ^ይ በጋት ገሪ አትቀጠርኽ^ዪም።”

ኬርወጌ በቤት የረፐረቼ ድየ አመዳር መሰረናም ባንኸረሼ ድየሽ ጬቱ። ሰሜም ቅንቅት ኤነወ። የድየ ሠር የቅረረ እኻታ ነገፈም ቤት ገፓም ይሽታ። የቤት ደኔ ጭን አጭራነመም። የጭን ተትከኽ^ይታ ጬት ኤገባቦ ኸማ ወዝገብ ዠነርሎም የረፐሬ።

ጬት የገፓም በኸረም ይትጋረፍኖቴ ቧርም ይሰርፍ^ዊ የረፐሬ።

.

ሣህሌ አናንቃ

(ሣህለሥላሴ ብርሃነማርያም)

1955 ዓ.ም

.

(በደራሲው መልካም ፈቃድ ለአንድምታ የቀረበ)

.