“ያጼ በካፋ በግ”
.
.
አፄ በካፋ አንድ የሚወዱት ለማዳ በግ ነበራቸው። ሲቀላውጥ ይውልና አዳሩ ከእልፍኛቸው ነው የሚያድር። የመወደዱ ብዛት አዋጅ ወጣለት። “ያጼ በካፋ በግ በገባበት ቤት ሳይጋበዝ የቀረ እንደሆነ አይቀጡ ቅጣት እቀጣለሁ” ተባለ።
እንደ አቀማጠሉት ታውቆት ቅልውጡ ባሰበት። በቅልውጡ የተነሳ ሰው አጥብቆ ተመረረ። ቅልውጡ ቀርቶ ከደጅ የሚሰጣውን ያወድማል።
እንዲህ እያስለቀሰ ሲኖር አንድ ቀን ሲፈርድበት ከአንድ ደብተራ ቤት ዘው አለ። ደብተራው “እንኳ የመጣህልኝ” ብሎ ሲያበቃ ደጁን ዘግቶ እንክት አርጎ አረደው። ሥጋውን ዘልዝሎ ኸጓዳው ሰቀለ። የበጉ አመል የትም ሲቀላውጥ ውሎ አዳሩ ከንጉሡ እልፍኝ ነበር። ሲጠፋ ጊዜ በያለበት ፈልጉ ተባለ።
ወደ ተንኮለኛ ደብተራ እንመለስ።
የበጉን ደበሎ ብራና ፋቀው። ቀጥሎ ብራናውን በትንንሽ ቆራርጦ በቍራጮቹ፣
“የንጉሡን በግ እኔ ነኝ አርጄ የበላሁት። ጮማ ነበር። መጣፈጡም ግሩም ነው። መታረዱም ይገባዋል። መክለፍለፍ አብዝቶ ድሀ አስለቅሷልና”
ብሎ ጽፎ ቁራጮቹን ወስዶ በስውር ሰው እንዳያየው አርጎ ካደባባይ በተናቸው።
መቸም በከተማው የንጉሥ ባለሟል ጠፍቷል ተብሎ በያለበት ፍለጋ ተይዟል። ሁለት ወይ ሦስት ሰዎች ቁራጮች አይተው አንስተው አንብበው ለንጉሡ አደረሱ።
በተነበበ ጊዜ ንጉሡ እጅግ አጥብቀው ተቆጡ፡
“እንዴት አባቱ ያለ ደፋር ነው! ተማረዱ ጽፎ አደባባይ ብራናውን መበተኑ። ቆይ ሳትያዝ የቀረህ እንደሆነ”
አሉና በምስጢር አርገው፤
“ስስ ወርቅ አምጡና መዝኑ። ተተመዘነ በኋላ ወስዳችሁ ከግቢው አደባባይ ዠምራችሁ እስከ አውራው ጐዳና በትኑት። ቀጥላችሁ የታመነ የታመነ ዘበኛ ተተነሰነሰው ወርቅ እልፍ ብለው ቆባ ብለው አጐንብሶ የሚያነሳውን ሰው ይያዙ” ብለው አዘዙ።
መቼም ሌባና አጥፊ እንቅልፍ የለው የሚወራውን የሚሆነውን ሁሉ ተጠንቅቆ እህ ይላል። በብልሃቱ ብዛት የበጋቸው ሌባ የወርቅ ወጥመድ መጠመዱን አወቀ።
“ቆይ እዚህማ ብልሃት አለኝ” ይልና ቶሎ መጫምያ አሰፍቶ ታቹን ምድር የሚረግጠውን ወገን በሰም መረገው። ቀጥሎ መጫምያውን አጥልቆ ጥምጥሙን አሳምሮ ጠምጥሞ መቋምያውን ይዞ አንጓቦ ወርቅ በተዘራበት መንገድ አረጋገጡን ወደ ምድር ጫን እያደረገ እየረገጠ ወርቁ ከሰሙ ውስጥ እንዲጠልቅ ነው ብልሃቱ።
እንደዚህ እየሆነ እየተንደላቀቀ ሁለት ሦስት ጊዜ ተመላለሰ። ከቤቱ እየገባ የተለጠፈውን ወርቅ እያነሳ እያስቀመጠ አንድም ሰው ሳያውቅበት ማታ በሆነ ጊዜ “እስኪ ወርቁን አንሱትና መዝኑት” ተባለ። ቢመዝኑት ቅምጥል ብሎ ጐደለ። ለንጉሡ ይኼንን ቢያሰሙ የባሰውን ተናደዱ።
ዘበኞቹም “እኛ ኩስትር ብለን ነው የጠበቅነ ዳሩ ግን አንድም ሰው አጐንብሶ ሲያነሳ አላየነ” አሉ።
ንጉሡ ቢቸግራቸው “ጠንቋዮች ጥሩ” ብለው አስመጡ። “እንደዚህ ያለ ሥራ የሚሰራ የት ነው የተቀመጠው?“ ብለው ጠየቋቸው። ከገሌ አፈር ላይ ነው ብለው አሉ።
ወታደር ሂዱ ያዙ ተብሎ ታዞ ይሄዳል ግን ማንም አያገኙ። ስለምን ደብቴ እጅግ ብልህ ነውና የሚያረጉትን ሁላ አውቆታል። ለዚህ ብልሃት ተአራት አምስት አገር አፈር አስመጥቶ ከቤቱ ውስጥ አስቀምጦ ከዝያ ላይ ይቀመጥበታል። ያገሩን አፈር እያለዋወጠ ማለት ወታደር ታዞ ሲሄድ ጠንቋዮቹ በመሯቸው ስፍራ ሰውየውን ያጡታል። የተቀመጠበትን አፈር ትቶ ከሌላ አፈር ላይ ይቀመጣል። ወታደሩም በከንቱ ማሰኑ ጠንቋዮቹም ተነቀፉ።
ንጉሡም የባሰውን ተናደዱ። ከዚህ ወዲህ ቆይ ሌላ ብልሃት አለኝ ብለው ሚስጢርዎን በሆድዎ ከተው ድግስ ደገሱ። አለቆች፣ ካህናት፣ ተማሪ፣ ደብተራ የተባለ ሁሉ ትምህርት የጠቀሰ ሁሉ ግብር እንዲበላ አዘዙ። በዚህ ማኽል የታመኑ የታመኑ ሰዎች በምስጢር አርገው መርጠው አሰናዱ።
“ድግሱ በደረሰ ጊዜ እነዚህን የተመረጡትን ሰዎች ካህናቱ ሁሉ ገብተው ሲበሉ ሲጠጡ መጠጡን በገፍ አርጋችሁ ስፍራውን ተከፋፍላችሁ ይዛችሁ ኮስተር ብላችሁ ጠብቁ። በመጠጥ ብዛት የተነሳ ያ ተንኮለኛ ለባልንጀራው ሳይለፈልፍ አይቀርምና በሰማችሁ ጊዜ ለምለም ዦሮውን በስለት ቀንጥቦ ምልክት እንዲሆን ነው” ብለው አዘዙ። “ካህናቱ ጠዋት ሲወጡ ከዦሮው ምልክት ያለበት እንዲያዝ” አሉ።
እውን እንዳሉትም በመጠጥ ብዛት የተነሳ ደብቴ ተቸነፈና ለባልንጀራው ተበጉ መታረድ ጀምሮ እስከ ወርቁ እስከ ጠንቋዮቹ ድረስ የሆነውን ሁሉ ዘከዘከለት። ይህን ሁሉ ሲዘከዝክ በዠርባው በኩል የቆመው ሰላይ ወደነሱ ዦሮውን ጣል አርጎ ኑሮ አንዱ ሳያመልጠው ሁሉን ሰምቷል። በስካር ብዛት የተነሳ ሁሉም ተረፍርፎ እንቅልፍ ወስዷቸው ያ የሰማው ሰላይ ይህን ጊዜ ነው ብሎ ለምለም ዦሮውን ቀነጠበ።
ደብቴ ብዙ እንቅልፍ ተተኛ በኋላ ዦሮው ቆጠቆጠው። በጁ ቢዳብስ ዦሮው ተቀንጥባ “አሁን ገና ተያዝሁ” ይልና አያሌ ተማሪዎችና ደብተሮች ከተረፈረፉት ለምለም ዦሮዋቸውን ቀነጠበ። እንዳይነጋ የለም ነጋ። መቼም ያ ሰላይ የደብቴን ዦሮ የቀነጠበ ለሽልማቱ ሲል የምስራችን አድርሷል። ንጉሡም ደስ ብሏቸው “ምንየ በነጋ” ብለው ቸኩለዋል።
ሲነጋ “በሉ እንግዴህ ካህናቱንና ተማሪውን ሁሉ አስወጡ። ያ ለምለም ዦሮውን የተቆረጠውን ያዙና አምጡ” ብለው አዘዙ። ካህናት በወጣ አያሌ ለምለም ዦሮዋቸው ተቆርጦ ይህንን ነገር ለንጉሡ ባስታወቁ ጊዜ ንጉሡ እጅግ ተናደዱ። ቀጥለውም የምስራች ቀናኝ ብሎ ያለኝን ይጠራ አሉ።
በመጣ ጊዜ “በል አንተ አብደሃልን? ይህን ሁሉ ያዛውንት ጆሮ ቁረጥልኝ ብየኻለሁን” አሉት።
“እኔስ ንጉሥ ሆይ ያንድ ተማሪ ለምለም ዦሮውን ብቻ ነው የቆረጥሁት” አለ።
ንጉሡም “እንግድያውስ ይህ ሸረኛ ደብተራ ሲነቃ የሰራውን ሥራ ዦሮው አስታውሶት ተነስቶ የነዚህን ሁሉ ተማሪ ዦሮ መንድቧል” አሉ።
ተዚህ ወዲህ በደብቴ ብልሃት ተገርመው እንደዚህ ያለ ብልህ ተመቅጣት ይልቅስ ሸልሞ መሾም ይበልጣል ለመንግሥት ይጠቅማል ብለው አውጥተው አውርደው አስበው፣
“ነጋሪት ይውጣ አዋጅ ንገሩ የንጉሥን በግ የበላ ደብተራ ምሬአለሁ። ከቶም ሸልሜ እሾመዋለሁ። ላልከዳ ምያለሁ። ይምጣ አይስጋ ብላችሁ አስታውቁ” ብለው አዘዙ።
አዋጁም ተነገረ።
ደብቴ ይኼንን አዋጅ በሰማ ጊዜ አጥብቆ ደስ ብሎት ጌጡን አጋጊጦ ሲደለቅ ወደ አደባባይ ብቅ ብሎ ላጋፋሪ ለንጉሡ መምጣቱን እንዲያስታውቅለት ለመነ። አስታወቀ ተጠርቶ ገባ።
“ስማ ተጀምሮ እስከ ድግሱ ድረስ እንደምን አደረግህ” ብለው በመልካም ዓይን አይተውት ጠየቁት።
እርሱም ተጀምሮ እስኪጨርስ ያደረገውን ሁሉ አፈሰሰ።
ንጉሡም ቃሉን ሁሉ ሰምተው ተገረሙ። ወድያውም ሾሙት።
.
[ምንጭ] – Major J. Eadie. 1924. “An Amharic Reader”. pp. 7-11.
አንድምታ 